Η επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα.

1) Γιατί στη Στερεά Ελλάδα ήταν δύσκολες οι συνθήκες για εξέγερση;

Η Στερεά Ελλάδα δεν ήταν πολύ πυκνοκατοικημένη .

    Οι πρόκριτοι δεν είχαν μεγάλη πολιτική εμπειρία.

   Υπήρχε σημαντική παρουσία οθωμανικού πληθυσμού και στρατιωτών σε  Εύβοια και Λαμία.

  Ο Χουρσίτ Πασάς πολεμούσε στην (κοντινή) Ήπειρο τον Αλή Πασά.

 Θετικό ήταν ότι υπήρχαν στην περιοχή φημισμένοι κλέφτες και  αρματολοί.

                   Χουρσίτ Μεχμέτ Πασάς

Ανώτατος αξιωματούχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, γνωστός από την ανάμιξή του στα πρώτα στάδια της Ελληνικής Επανάστασης. Γεννήθηκε στον Καύκασο και ήταν γιος χριστιανού ιερέα. Εξισλαμίστηκε σε νεαρή ηλικία και κατατάχθηκε στο σώμα των Γενιτσάρων. Απέκτησε την εύνοια του Σουλτάνου Μαχμούτ Β' και κατέλαβε ανώτατα αξιώματα.

2) Πού και πότε έγινε η πρώτη σύσκεψη των αρχηγών και τι αποφασίστηκε;

Η πρώτη σύσκεψη των οπλαρχηγών, που επισφραγίστηκε με δοξολογία και ορκωμοσία, πραγματοποιήθηκε στη Λευκάδα τον Ιανουάριο του 1821. Εκεί αναφέρθηκε η 25η Μαρτίου ως ημερομηνία της εξέγερσης. Παρόμοια τελετή έγινε παρουσία προκρίτων και οπλαρχηγών στη μονή του Οσίου Λουκά στη Βοιωτία, στα μέσα Μαρτίου του 1821.
3) Ποιες επαναστατικές ενέργειες εκδηλώθηκαν;

Ανατολική Στερεά: 

α) Ο Πανουργιάς πολιόρκησε την πόλη των Σαλώνων (Άμφισσα) και την κατέλαβε με τη βοήθεια των κατοίκων του Γαλαξειδίου. 

β) Απελευθερώθηκαν και άλλες πόλεις και χωριά (Λιδωρίκι, Λιβαδειά, Αταλάντη, Θήβα). 

γ) Οι επαναστάτες έφτασαν μέχρι την Αθήνα περιορίζοντας τους Τούρκους στην Ακρόπολη.

δ) Η Χαλκίδα έπεσε στα χέρια των εξεγερμένων Ελλήνων, με την επέμβαση του Υδραίου πλοιάρχου Αντωνίου Κριεζή, ο οποίος από το καράβι του κανονιοβόλησε με επιτυχία τους Τούρκους υπερασπιστές της πόλης.

Δυτική Στερεά:

α) Οι Έλληνες κυρίευσαν το Βραχώρι (Αγρίνιο), το Αιτωλικό και το Μεσολόγγι. 
β) Εκεί έφτασε σύντομα ο Φαναριώτης πολιτικός Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, για να βοηθήσει στον Αγώνα.
Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος.

Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας Φαναριωτών, μέλη της οποίας είχαν χρηματίσει κορυφαίοι αξιωματούχοι της οθωμανικής διοίκησης (διερμηνείς και ηγεμόνες των παραδουνάβιων περιοχών).

Υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες της Επανάστασης με ηγετικό ρόλο. Επεδίωξε την υποστήριξη της Αγγλίας για τη λύση του Ελληνικού ζητήματος.

Πρωθυπουργός της Ελλάδας το διάστημα  12 Οκτωβρίου 1833 – 31 Μαΐου 1834.                                                           

4) Πώς αντέδρασαν οι Τούρκοι στις εξεγέρσεις των Ελλήνων;

Ο Χουρσίτ Πασάς στέλνει από τα Ιωάννινα τους πασάδες Κιοσέ Μεχμέτ και Ομέρ Βρυώνη με πολύ στρατό.

 Τους αντιμετωπίζουν στην Ηράκλεια και στις γέφυρες του Γοργοποτάμου και της Αλαμάνας οι οπλαρχηγοί Πανουργιάς, Ιωάννης Δυοβουνιώτης και Αθανάσιος Διάκος.

 23 Απριλίου 1821: Μάχες σε Ηράκλεια και Γοργοπόταμο.  Οι Τούρκοι διώχνουν τους Έλληνες υπερασπιστές.

 Τραυματίζεται σοβαρά ο Πανουργιάς και σκοτώνεται ο συμπολεμιστής του, επίσκοπος Σαλώνων (Άμφισσας) Ησαΐας.       5) Τι έγινε στην ιστορική μάχη της Αλαμάνας;

 Μετά από σκληρή μάχη, οι ελληνικές δυνάμεις οπισθοχώρησαν προς το όρος Καλλίδρομο, σε ύψωμα του οποίου βρισκόταν το επιτελείο του αρχηγού των αγωνιστών της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, Αθανάσιου Διάκου. Παρόλο που ο Διάκος ειδοποιήθηκε να εγκαταλείψει τη θέση του, αυτός συνέχισε να πολεμά. Τραυματίστηκε όμως και πιάστηκε αιχμάλωτος. Εκτιμώντας την ανδρεία του ο Ομέρ Βρυώνης, του πρότεινε να του χαρίσει τη ζωή με αντάλλαγμα να προσχωρήσει στον στρατό του. Ο Διάκος αρνήθηκε και θανατώθηκε με φρικτό τρόπο.

Από τους πρωτεργάτες του εθνικού ξεσηκωμού στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα και ήρωας της μάχης της Αλαμάνας. O Αθανάσιος Διάκος γεννήθηκε το 1788 στην Άνω Μουσουνίτσα της Φωκίδας (σημερινός Αθανάσιος Διάκος) και κατ’ άλλους στη γειτονική Αρτοτίνα, απ’ όπου καταγόταν η μητέρα του. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αθανάσιος Μασσαβέτας. Ο πατέρας του, γνωστός στην περιοχή με το παρατσούκλι «ψυχογιός», μην μπορώντας να αντέξει τα βάρη της πολυμελούς οικογένειάς του, τον έστειλε δόκιμο μοναχό στο κοντινό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου, σε ηλικία 12 ετών. Πέντε χρόνια αργότερα χειροτονήθηκε διάκονος, αλλά γρήγορα εγκατέλειψε την καλογερική, όταν σκότωσε ένα Τούρκο αγά.

                               
  Ο νεαρός Αθανάσιος έγινε κλέφτης συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση, καθώς ο παππούς και ο θείος του είχαν διατελέσει κλέφτες. Τότε έλαβε και το προσωνύμιο Διάκος, με το οποίο έγινε γνωστός και έμεινε στην ιστορία.
  Το 1814 πήγε στα Ιωάννινα και εντάχθηκε στη σωματοφυλακή του Αλή Πασά, της οποίας επικεφαλής ήταν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. Όταν ο Ανδρούτσος διορίστηκε αρχηγός στο αρματολίκι της Λιβαδειάς, ο Διάκος τον ακολούθησε. Τον Οκτώβριο του 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και το 1820 έγινε αρματολός στη Λιβαδειά. Τον Απρίλιο του 1821 σε συνεργασία με άλλους οπλαρχηγούς κατέλαβε το φρούριο της Λιβαδειάς και χρησιμοποιώντας το σαν ορμητήριο, έδωσε πολλές νικηφόρες μάχες. Κατέλαβε την γέφυρα της Αλαμάνας και στις 22 Απριλίου 1821 έδωσε μάχη με τα στρατεύματα του Ομέρ Βρυώνη. Στη μάχη αυτή συνελήφθη και αφού μεταφέρθηκε στη Λαμία δολοφονήθηκε με ανασκολοπισμό (λογοτεχνικά αναφέρεται ότι "σουβλίστηκε") από τους Τούρκους και κάηκε στις 24 Απριλίου 1821.

Η μνήμη του Α. Διάκου πέρασε στο δημοτικό τραγούδι:

       Καρδιά, παιδιά μου, φώναξε, παιδιά, μη φοβηθείτε

       Ανδρεία, ωσάν Έλληνες, ωσάν Γραικοί σταθείτε".

       Εκείνοι εφοβήθησαν κι εσκόρπισαν στους λόγγους.

       Έμειν΄ ο Διάκος στη φωτιά με δεκαοχτώ λεβέντες,

       τρεις ώρες επολέμαε με δεκαοχτώ χιλιάδες.

       Σχίστηκε το τουφέκι του κι εγίνηκε κομμάτια

       και το σπαθί του έσυρε και στη φωτιά εμβήκεν.

       Έκοψε Τούρκους άπειρους, κι εφτά Μπουλουκμπασήδες*,

       Πλην το σπαδί του έσπασεν απάν΄ από τη χούφταν.

       Κ΄ έπεσ΄ ο Διάκος ζωντανός εις των εχθρών τα χέρια.

       Χίλιοι τον πήραν απ΄ εμπρός και δυο χιλιάδες πίσω.

       Κι Ομέρ Βρυώνης μυστικά στον δρόμο τον ερώτα:

       - "Γίνεσαι Τούρκος Διάκο μου, την πίστη σου ν΄ αλλάξεις;

       Να προσκυνάς εις το τζαμί, την εκκλησιά ν΄ αφήσεις":

       Κι εκείνος τ΄ αποκρίθηκε και με θυμόν του λέγει:

      - "Πάτε κι εσείς κι η πίστις σας μουρτάτες να χαθείτε.

      Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θέλ΄ αποθάνω!
                                ...

     Τον Διάκο τότε πήρανε και στο σουβλί τον βάλαν.

     Ολόρθο τον εστήσανε κι αυτός χαμογελούσε.

     "Για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει

     τώρα π΄ ανθίζουν τα κλαδιά και βγάζ΄ η γη χορτάρι".

     Την πίστι τους, τους ύβριζε, τους έλεγε μουρτάτες

     "Εμέν΄ αν εσουβλίσετε, ένας Γραικός εχάθη,

     Ας είν΄ καλά ο Οδυσσεύς κι ο καπετάν Νικήτας*.

    Αυτοί θα κάψουν την Τουρκιά κι όλο σας το Δοβλέτι."

                                            Γιάννης Δυοβουνιώτης (1769-1831)

    

       Ήταν οπλαρχηγός της Στερεάς. Πολέμησε το 1770 τους Τουρκαλβανούς κατά την επανάσταση των Ορλόφ. Έγινε γρήγορα πραγματικό φόβητρο για τους Τούρκους. Αργότερα ο Αλή πασάς αναγκάστηκε να του δώσει το αρματολίκι του Ζητουνίου και των Σαλώνων. Ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας.

5) Ποια ήταν η σημασία της θυσίας του Διάκου;

    Η θυσία του νεαρού οπλαρχηγού έδειξε ότι η Επανάσταση του 1821 δεν ήταν μια απλή εξέγερση, αλλά αποφασιστικός αγώνας για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Επιπλέον ενέπνευσε τους Έλληνες αγωνιστές, που πήραν εκδίκηση για τον θάνατο του αντιμετωπίζοντας με επιτυχία τους Οθωμανούς στο χάνι της Γραβιάς στις 8 Μαΐου του 1821.

6) Τι έγινε στο Χάνι της Γραβιάς;

                                  

Ο Ανδρούτσος κλείνεται στο χάνι με 118 άνδρες.

 Ο Δυοβουνιώτης και ο Πανουργιάς οχυρώνονται στα γύρω υψώματα.

 Κατά τη διάρκεια της μάχης οι οχυρωμένοι στα υψώματα υποχωρούν.

 Οι πολεμιστές στο χάνι συνεχίζουν να αμύνονται.

 Η μάχη σταματάει με μεγάλες απώλειες για τους Τούρκους. (800 Τούρκοι νεκροί και μόνο 6 Έλληνες)

 Ενώ ο Ομέρ Βρυώνης περιμένει κανόνια, ο Ανδρούτσος και οι άνδρες του βγαίνουν από το χάνι και περνούν κρυφά ανάμεσα από τους Τούρκους.

    Αποτελέσματα της μάχης

 Ανακόπτεται η πορεία του οθωμανικού στρατού προς την Πελοπόννησο.

 Τονώνεται το ηθικό των εξεγερμένων Ελλήνων.

 Παραμερίζονται οι δισταγμοί σχετικά με την έναρξη του Αγώνα σε ολόκληρη τη Στερεά Ελλάδα. 
               

7) Ποια ήταν η σημασία της νίκης στη Γραβιά;

     Η μάχη στο χάνι της Γραβιάς ανέκοψε την πορεία του οθωμανικού στρατού προς την Πελοπόννησο και τόνωσε το ηθικό των εξεγερμένων Ελλήνων, παραμερίζοντας τους δισταγμούς που είχαν σχετικά με την έναρξη του Αγώνα σε ολόκληρη τη Στερεά Ελλάδα.