Οι Οθωμανοί Τούρκοι κατάργησαν τη βυζαντινή διοίκηση στις χώρες που κατέκτησαν. Πιο ανεκτικοί φάνηκαν απέναντι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης, διευρύνοντας τις αρμοδιότητές του. Ο Πατριάρχης, εκτός από θρησκευτικός ηγέτης, ήταν και εκπρόσωπος του ρουμ μιλέτ, των υπόδουλων δηλαδή Ορθόδοξων Χριστιανών και λογοδοτούσε στο Σουλτάνο για τις πράξεις τους.
Η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης.
Είναι το αρχαιότερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Κωνσταντινούπολης και ένα από τα αρχαιότερα του κόσμου, αφού λειτουργεί σχεδόν αδιαλείπτως για πάνω από 500 χρόνια!
Ιδρύθηκε το 1454, όταν ο τότε πατριάρχης Γεννάδιος Σχολάριος κάλεσε στην Πόλη τον φιλόσοφο Ματθαίο Καμαριώτη και του ανέθεσε να ανασυγκροτήσει την Πατριαρχική Ακαδημία που είχε διαλυθεί στις παραμονές της Άλωσης.
Στην ουσία είναι η συνέχεια της Οικουμενικής Πατριαρχικής Σχολής που ίδρυσε ο Μ. Κωνσταντίνος!
Το μεγαλοπρεπές κτήριο, λόγω του χρώματος και του μεγέθους του (για τα οποία οι ντόπιοι το αποκαλούν Κόκκινο Κάστρο ή Κόκκινο Σχολείο), από το 1883 αποτελεί σήμα κατατεθέν του Κεράτιου κόλπου, αφού είναι πολύ κοντά σ' αυτόν και φαίνεται από πολλές πλευρές. Σήμερα η Σχολή λειτουργεί ως σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με πολύ λίγους μαθητές, τα ελληνόπουλα της Πόλης.
Τι είναι το μιλέτ;
O Mωάμεθ B' για την καλύτερη διοικητική οργάνωση του κράτους του από πολύ νωρίς θεσμοθέτησε το μιλέτ (millet), δηλαδή την οργάνωση των υπηκόων του με βάση το θρήσκευμα και όχι με βάση τη φυλετική τους καταγωγή. Tο 1453 οργανώνονται το ορθόδοξο και το αρμενικό μιλέτ, ενώ το εβραϊκό λειτουργεί ανεπίσημα. O αρχηγός για τους oρθοδόξους ήταν ο Oικουμενικός Πατριάρχης Kωνσταντινούπολης που είχε στη δικαιοδοσία του εκτός από τις εκκλησιαστικές και κάποιες άλλες υποθέσεις, όπως το γάμο, το διαζύγιο, την κληρονομιά καθώς και την επιβολή κάποιων φόρων.
Δυο ιερωμένοι, ένας χριστιανός κι ένας μουσουλμάνος, καθισμένοι πλάι-πλάι, 1825.
Eπομένως σε επίπεδο κοινότητας οι μη μουσουλμάνοι κάτοικοι απευθύνονταν για τις καθημερινές τους υποθέσεις στον ιερέα ή τον επίσκοπο, χωρίς να πρέπει να έρχονται σε επαφή με τον κατακτητή, εκτός και αν βρίσκονταν σε αντιδικία με μουσουλμάνο.
Κάποιοι ορθόδοξοι κληρικοί αντιμετώπιζαν την τουρκική κατάκτηση ως θεραπεία σταλμένη από τον Θεό για τα σφάλματα των Βυζαντινών αυτοκρατόρων και του βυζαντινού λαού.
Ωστόσο, υπήρχαν ιεράρχες, όπως ο Πατριάρχης Νεόφυτος ο Β', που είχαν επηρεασθεί από τις ευρωπαϊκές ιδέες και αμφισβητούσαν την υποταγή στους Τούρκους. Άλλα μέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας, πάλι, σαν το μοναχό Μάξιμο τον Γραικό που αναγνωρίσθηκε ως άγιος στη Μόσχα, καλλιέργησαν περαιτέρω σχέσεις με τη Ρωσία. Έτσι, οι Ρώσοι ταυτίστηκαν στη σκέψη των υπόδουλων Χριστιανών, με το «ξανθό γένος», που θα ελευθέρωνε την Κωνσταντινούπολη από τους απίστους.
Προεστοί, Δημογέροντες, Πρόκριτοι, Κοτζαμπάσηδες
Επειδή οι Τούρκοι δεν είχαν κατάλληλα οργανωμένο κράτος, αναγκάστηκαν να συμμαχήσουν με την τοπική ηγεσία του κάθε χωριού, τους δημογέροντες ή προεστούς (ή κοτζαμπάσηδες όπως τους ονόμαζαν), προκειμένου αυτοί να διατηρούν την τάξη και να μαζεύουν τους φόρους για λογαριασμό του σουλτάνου. Οι κοτζαμπάσηδες κατάγονταν από πλούσιες οικογένειες και με την συλλογή των φόρων γίνονταν ακόμα πιο πλούσιοι.
Παρ' όλο που κάποιοι από αυτούς κυβερνούσαν με δικαιοσύνη και αισθάνονταν πατριώτες, οι περισσότεροι έβλεπαν με περιφρόνηση τον λαό και το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να διατηρούν την εξουσία και τα πλούτη τους.
Γι' αυτούς τους λόγους δεν συμπαθούσαν τους ξεσηκωμούς των υπόδουλων ραγιάδων, αφού έτσι θα κινδύνευαν τα προνόμιά τους. Συχνά η συμπεριφορά τους προς τον λαό ήταν σκληρότερη κι από την συμπεριφορά των Τούρκων, οι οποίοι, έτσι κι αλλιώς, ήταν αδύνατον να ελέγχουν από μόνοι τους τα πάντα.
Έλληνες κοτζαμπάσηδες
Όταν ένιωθαν να απειλούνται, και προκειμένου να διασφαλίζουν την εξουσία τους, δεν δίσταζαν να συμμαχήσουν άλλοτε με τους αρματολούς και άλλοτε με τους Τούρκους.
Όταν ένιωθαν να απειλούνται, και προκειμένου να διασφαλίζουν την εξουσία τους, δεν δίσταζαν να συμμαχήσουν άλλοτε με τους αρματολούς και άλλοτε με τους Τούρκους.
Η κατακραυγή εναντίον τους ήταν έντονη, όχι μόνο από τους Έλληνες αλλά και από τους ξένους περιηγητές στην Ελλάδα.
Εδώ μπορείτε να δείτε μια παρουσίαση του μαθήματος
κι εδώ να δείτε το μάθημα με ερωτήσεις και απαντήσεις.
Και αν κάνετε κλικ εδώ, μπορείτε να ακούσετε και το τραγούδι "Μια φορά κι έναν καιρό" από τον Μανώλη Μητσιά σε μουσική Χρήστου Λεοντή (από τη θεατρική παράσταση του 1975: "Προστάτες", του Μήτσου Ευθυμιάδη)
Και αν κάνετε κλικ εδώ, μπορείτε να ακούσετε και το τραγούδι "Μια φορά κι έναν καιρό" από τον Μανώλη Μητσιά σε μουσική Χρήστου Λεοντή (από τη θεατρική παράσταση του 1975: "Προστάτες", του Μήτσου Ευθυμιάδη)
Ερωτήσεις
1. Ποιοι αποτελούσαν την ηγεσία των υπόδουλων Ελλήνων κατά την Τουρκοκρατία;
2. Ποια ήταν η θέση και ο ρόλος του Πατριάρχη;
3. Πώς αντιμετώπιζε ο ορθόδοξος κλήρος την τουρκική κατάκτηση;
4. Ποιος ήταν ο ρόλος των Φαναριωτών;
5. Τι ήταν οι προεστοί ή δημογέροντες;
6. Τι ρόλο έπαιζαν στην πολιτική ηγεσία;
7. Ποια ήταν τα αισθήματα του λαού απέναντί τους και γιατί;
2. Ποια ήταν η θέση και ο ρόλος του Πατριάρχη;
3. Πώς αντιμετώπιζε ο ορθόδοξος κλήρος την τουρκική κατάκτηση;
4. Ποιος ήταν ο ρόλος των Φαναριωτών;
5. Τι ήταν οι προεστοί ή δημογέροντες;
6. Τι ρόλο έπαιζαν στην πολιτική ηγεσία;
7. Ποια ήταν τα αισθήματα του λαού απέναντί τους και γιατί;
Και λίγη διασκέδαση! Παίξτε με το παζλ και φτιάξτε την εικόνα του Φαναριού στην Κωνσταντινούπολη!
