Από τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 στον Μακεδονικό Αγώνα.

1. Ποιες ήταν οι συνέπειες του ελληνοτουρκικού πολέμου του '97;

• Η ταπεινωτική ήττα στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 σκόρπισε απογοήτευση και προβληματισμό στο ελληνικό βασίλειο και ιδιαίτερα στους κόλπους του στρατεύματος. 
• Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα όμως το ελληνικό κράτος άρχισε να αναδιοργανώνεται. 
• Μετέβαλε επίσης τη στάση του απέναντι στα εθνικά ζητήματα της Κρήτης και της Μακεδονίας, αναλαμβάνοντας πιο ενεργή δράση.

2. Ποια γεγονότα συνέβησαν στην Κρήτη;

1905  

 Στο χωριό Θέρισο ξεσπά ένοπλη εξέγερση.

 Επικεφαλής είναι ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

 Κύριο αίτημα είναι η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.

 Η εξέγερση τερματίζεται μετά από διαπραγματεύσεις.

1908

 Η Κρήτη επαναστατεί και κηρύσσει την ένωση με την Ελλάδα.

 Η ελληνική κυβέρνηση δεν αναγνωρίζει την ένωση, από φόβο μήπως επαναληφθούν τα γεγονότα του 1897.

  Αποτέλεσμα: προκαλείται λαϊκή δυσαρέσκεια.

Επαναστάτες στο Θέρισο.

3. Ποια κατάσταση επικρατεί στη Μακεδονία;

 Από το 1878 με το Συνέδριο του Βερολίνου, η Μακεδονία παραμένει υπό τουρκική κυριαρχία.

 Εντείνεται η αναμέτρηση Ελλήνων και Βουλγάρων για τη διεκδίκηση της περιοχής .

 Δίνεται ένας σκληρός αγώνας ανάμεσα στις δύο χώρες, κυρίως για τα σχολεία και τις εκκλησίες.

 Οι Βούλγαροι αρχίζουν να στέλνουν αντάρτες (κομιτατζήδες) στη Μακεδονία.

 Πιέζουν και εξαναγκάζουν τους κατοίκους να δηλώνουν ότι είναι «εξαρχικοί» (ανήκουν δηλαδή στην ανεξάρτητη βουλγαρική εκκλησία).

Βουλγαρική Εξαρχία

Η Βουλγαρική Εξαρχία συστήθηκε ως αυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία με σουλτανικό φιρμάνι στις 28 Φεβρουαρίου/12 Μαρτίου 1870, το οποίο αναγνώριζε την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στην περιοχή της Βουλγαρίας μετά την αφύπνιση του βουλγαρικού εθνικισμού και την εκδίωξη των Ελλήνων κληρικών από την περιοχή.

Βούλγαροι κομιτατζήδες

Προέβλεπε επίσης την ίδρυση επισκοπών σε περιοχές, όπου τα 2/3 τουλάχιστον των Ορθοδόξων πιστών ήθελαν να υπαχθούν στην αρμοδιότητα της Βουλγαρικής εξαρχίας. Έτσι, η Εξαρχία απέκτησε επισκοπές σε όλη τη σημερινή Βουλγαρία, καθώς και στην περιοχή των Σκοπίων και της Αχρίδας, των οποίων οι κάτοικοι επέλεξαν με ψηφοφορία την προσχώρησή τους σε αυτήν. Στην περιοχή της σημερινής ελληνικής Μακεδονίας, οι Βούλγαροι δεν μπόρεσαν να συγκεντρώσουν τα απαιτούμενα 2/3, ώστε να εγκαταστήσουν επισκοπές, αλλά απέστειλαν επιτρόπους (βικάριους), οι οποίοι προσπαθούσαν να πείσουν τους κατοίκους να υπαχθούν στην Βουλγαρική Εκκλησία.

Η διοικητική διαίρεση της Μακεδονίας.

Σύμφωνα με την ισχύουσα διοικητική διαίρεση της Μακεδονίας, στα τέλη του 19ου αιώνα τα βιλαέτια της Θεσσαλονίκης και του Μοναστηριού αποτελούσαν τον κυρίως κορμό του μείζονος μακεδονικού χώρου.

Σύμφωνα με απογραφή του 1904 ο πληθυσμός της Μακεδονίας αποτελούνταν:

Βιλαέτι Θεσσαλονίκης: 

Έλληνες 373.217, Βούλγαροι 177.317
Βιλαέτι Μοναστηρίου: 
Έλληνες 261.283 , Βούλγαροι 178.412
Βιλαέτι Κοσσυφοπεδίου:
Έλληνες 13.468 , Βούλγαροι 172.055

4. Πώς ενήργησαν Έλληνες αξιωματικοί μετά τα γεγονότα στη Μακεδονία;

 Φτάνουν στη Μακεδονία αξιωματικοί του ελληνικού στρατού, (Παύλος Μελάς,  Κωνσταντίνος Μαζαράκης , Τέλλος Αγαπηνός (Άγρας), και οπλαρχηγοί από άλλες περιοχές.

 Σχηματίζουν αντάρτικες ομάδες , μαζί με ντόπιους Έλληνες.

5. Τι γνωρίζετε για τον Παύλο Μελά και τη δράση του;

                                             

Παύλος Μελάς (Μίκης Ζέζας)

Ένας απ’ αυτούς τους Έλληνες ήταν και ο Παύλος Μελάς, ανθυπολοχαγός του ελληνικού στρατού, νεότατος, 34 ετών, παντρεμένος, με δυο παιδιά, από πλούσια οικογένεια. Δεν άντεξε άλλο η συνείδησή του, πέταξε τη στολή του, γιατί αν τον έπιαναν οι Τούρκοι με στολή θα είχε μεγάλο πρόβλημα η ελληνική κυβέρνηση, με  35 παλικάρια, Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικούς, πέρασε κρυφά τα ελληνικά σύνορα –που τότε ήταν στη Θεσσαλία– και μπήκε στο έδαφος της βασανισμένης Μακεδονίας. Απ’ όπου περνούσε, σ’ όποιο ελληνικό χωριό βρισκόταν έδινε κουράγιο στους ντόπιους κατοίκους, αντιμετωπίζοντας με θάρρος και αυταπάρνηση τους Βούλγαρους επιδρομείς. Έπρεπε να κρύψει το πραγματικό του όνομα, για να μη καταλάβουν οι Τούρκοι ότι Έλληνες περνούν τα σύνορα και βοηθούν τους Μακεδόνες αδελφούς τους.

Οι Βούλγαροι πρώτη φορά συναντούσαν τόση αντίσταση από τους Έλληνες. Μην μπορώντας όμως να σκοτώσουν οι ίδιοι τον Παύλο Μελά, του έστησαν ενέδρα στο χωριό Στάτιστα κι εκεί ειδοποίησαν τον ισχυρό τουρκικό στρατό να τον πιάσει. Προδομένος από την βουλγάρικη συμμορία του Μήτρου Βλάχου περικυκλώθηκε από Τουρκικό απόσπασμα 150 ανδρών. Μετά από δίωρη λυσσαλέα μάχη διέταξε αιφνίδια έξοδο. Στην επιχείρηση αυτή τραυματίσθηκε θανάσιμα  και πέθανε. Ήταν 13 Οκτωβρίου του 1904. 

6.  Ποιοι συντόνιζαν τον μακεδονικό αγώνα;

 Τη δράση των αντάρτικων ομάδων συντόνιζαν:

 Έλληνες διπλωμάτες,όπως Λάμπρος Κορομηλάς , πρόξενος στη Θεσσαλονίκη και ο Ίων Δραγούμης, υποπρόξενος στο Μοναστήρι

 και δυναμικοί ιεράρχες, όπως ο μητροπολίτης Καστοριάς, Γερμανός  Καραβαγγέλης.

Ο Επίσκοπος Γερμανός Καραβαγγέλης

Μητροπολίτης Καστοριάς και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, καθώς και του Ποντιακού Ελληνισμού, αργότερα, οργανώνοντας αντιανταρτικά σώματα με ντόπιους οπλαρχηγούς με συνέπεια να αναδειχθεί μία από τις σημαντικότερες μορφές των Αγώνων εκείνων.

Τέλλος Αγαπηνός (Άγρας)

Ο Τέλλος Άγρας (ψευδώνυμο με το οποίο έγινε γνωστός) ή Σαράντος Αγαπηνός (Γαργαλιάνοι, 1880 - Πέλλα, 7 Ιουνίου 1907) ήταν Έλληνας αξιωματικός που έλαβε μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα. Η ιστορία του αποθανατίστηκε σε τραγούδια, αλλά και στο μυθιστόρημα «Στα μυστικά του Βάλτου» της Πηνελόπης Δέλτα. Οι Βούλγαροι συνέλαβαν τον Άγρα και τον Αντώνη Μίγγα τη νύχτα της 7ης Ιουνίου και τους απαγχόνισαν. Το γεγονός τάραξε τους Έλληνες της περιοχής και η προδοσία των Βουλγάρων φανάτισε τους Έλληνες αντάρτες, με αποτέλεσμα ο ελληνικός αγώνας να συνεχιστεί με μεγαλύτερη ένταση και περισσότερες επιτυχίες.

Ο Τέλλος Άγρας σε βάρκα στη Λίμνη των Γιαννιτσών

Πρόξενος Λάμπρος Κορομηλάς

Ο Ίων (Ιωάννης) Δραγούμης 

(Αθήνα, 14 Σεπτεμβρίου 1878 - 31 Ιουλίου 1920) ήταν διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης. Υπήρξε βασικός οργανωτής των ελληνικών κοινοτήτων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα. Υποστήριξε τη δημιουργία ενός πολυεθνικού ελληνικού κράτους, εκφραζόμενος από το 1908 εναντίον της Μεγάλης Ιδέας. Πρωταγωνίστησε στο γλωσσικό κίνημα του δημοτικισμού.

7. Πώς σκοτώθηκε ο Παύλος Μελάς και πώς επηρέασε η θυσία του την Ελλάδα;
Ο Παύλος Μελάς σκοτώνεται από τους Τούρκους στο χωριό Στάτιστα (Μελάς) στις 13 Οκτωβρίου 1904.

 Οι Έλληνες συγκλονίζονται και κινητοποιούνται.

 Η ελληνική κυβέρνηση διεκδικεί δυναμικά τη Μακεδονία , εγκαταλείποντας τους δισταγμούς της.

 Η ελληνική αντεπίθεση ανακόπτει τη βουλγαρική διείσδυση στη Μακεδονία.

 1908: Η ένοπλη φάση του Αγώνα διακόπτεται .

 Έλληνες και Βούλγαροι καταθέτουν τα όπλα, πιστεύοντας στις διακηρύξεις του κινήματος των Νεότουρκων για παραχώρηση δικαιωμάτων.

Το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στην οδό Προξένου Κορομηλά στη Θεσσαλονίκη.

Κάνετε κλικ εδώ, για να οδηγηθείτε στη σελίδα του Μουσείου.
8. Τι γνωρίζετε για το κίνημα των Νεότουρκων;
Για τα επόμενα τέσσερα χρόνια η ελληνική αντεπίθεση στη Μακεδονία ανέκοψε τη βουλγαρική διείσδυση. Η ένοπλη φάση του Μακεδονικού Αγώνα διακόπηκε το 1908. Τη χρονιά αυτή πολλοί φιλελεύθεροι Τούρκοι, που ονομάστηκαν Νεότουρκοι, επαναστάτησαν αντιδρώντας στην απολυταρχική διοίκηση του Σουλτάνου και στις συνεχείς επεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πεπεισμένοι από τις διακηρύξεις των Νεοτούρκων για παραχώρηση δικαιωμάτων, Έλληνες και Βούλγαροι αντάρτες κατέθεσαν τα όπλα. Ο αγώνας για τη διεκδίκηση της Μακεδονίας θα συνεχιζόταν κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.

Νεότουρκοι

Με τον όρο Νεότουρκοι  εννοείται το τουρκικό εθνικιστικό κόμμα «Ένωση και Πρόοδος» της μεταρρύθμισης που ξεκίνησε στην τουρκοκρατούμενη τότε Θεσσαλονίκη το 1908.

Στους Νεότουρκους εντάσσονται αξιωματικοί, πολιτικοί και διανοούμενοι, οι οποίοι ξεσηκώθηκαν για την επαναφορά του Συντάγματος του 1876, υιοθετώντας το σύνθημα Ελευθερία, Ισότητα και Δικαιοσύνη.

Βασικοί στόχοι του κινήματος ήταν η κατάλυση της απολυταρχίας του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β' και η εγκαθίδρυση ενός εκσυγχρονισμένου κράτους στο ευρωπαϊκό πρότυπο, που θα μπορούσε να διατηρήσει την εδαφική ακεραιότητα της αυτοκρατορίας, καθώς και να αντισταθεί στις επεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων.